دکتر مهدی مقتدائی » استخوان و مفاصل » انحراف چرخشی اندام های تحتانی
مدت زمان مطالعه ۵ دقیقه

انحراف چرخشی اندام های تحتانی

انحراف چرخشی اندام های تحتانی معمولاً در کودکان دیده می شود و منجر به بدشکلی در اندام بدن می شود. انحرافات چرخشی در نتیجه مشکلات بیومکانیکی و ساختاری در اندام هایی مانند پا ، زانو و لگن می باشد که اگر به موقع شناسایی و پیشگیری نشود، ممکن است در طی سالهای بعدی زندگی، مشکلات جدیدی تری را ایجاد کند. بنابراین باید روشهای درمانی و جراحی مناسب برای اصلاح مشکل مربوط به مفاصل و استخوان به درستی انتخاب شود چرا که نوع روش درمان بسته به شرایط سنی می تواند متفاوت باشد. در این مقاله قصد داریم تا به مشکلات مربوط به انحرافات چرخشی و همچنین تشخیص و درمان آنها بپردازیم.

دلایل ایجاد انحراف در اندام تحتانی

تشکیل اندام های اصلی و تحتانی جنین در هفته پنجم بارداری شروع می شود. انگشتان شست پا در هفته هفتم تشکیل و به دنبال آن مفصل ران و استخوان درشت نی نیز تکامل می یابند. رشد جنین در رحم و قالب گیری داخل رحمی باعث چرخش خارجی مفصل ران، چرخش داخلی استخوان درشت نی و موقعیت پا می شود. بنابراین بسیاری از نوزادان با محور پیچشی استخوان درشت نی، انقباض خارجی در مفصل ران یا تغییر در شکل پاها متولد می شوند.
در واقع این انحرافات ممکن است در زمان جنینی و به دلیل نوع قرار گیری جنین در رحم ایجاد می شوند. در ابتدای تولد به دلیل اینکه نوزاد قادر به راه رفتن و ایستادن نیست، انحرافات در اندام تحتانی قابل مشاهده نخواهد بود. از دلایل دیگر انحراف در اندام های تحتانی، عدم چرخش صحیح استخوان ران و درشت نی در طی رشد نوزادان تا سنین کودکی و نوجوانی است. در این حالت با بزرگ تر شدن و رشد اندام های نوزاد، چرخش استخوانها تا سن 8 تا 10 سالگی ادامه می یابد، این دوره رشد سریع ، استخوان درشت نی 15 درجه به سمت خارج می چرخد در حالی که استخوان ران به طور متوسط 25 درجه به سمت داخل تغییر می کند. اگر چرخش اندام ها به درستی انجام نشود، کودک در اندام های تحتانی دچار انحراف می گردد.

انواع انحراف در اندام های تحتانی

انحراف در اندام های تحتانی می تواند از انواع مختلفی برخوردار باشد، در این بخش قصد داریم تا در خصوص انواع مختلف آن صحبت کنیم.

پاپرانتزی

این عارضه زمانی ایجاد می شود که زانو ها زیا از هم فاصله داشته باشد، گرچه همه کودکان ممکن است در بدو تولد این حالت را نشان ندهند، اما اگر این فاصله از بین نرفت، کودک دچار عارضه پای پرانتزی می شود که حتما می بایست توسط متخصص ارتوپدی دیده شود. از جمله دلایل بروز این عارضه، پوکی استخوان، کمبود ویتامین دی، آسیب به ماهیچه ها و رباط های زانو، آسیب رباط صلیبی قدامی و … می باشند.

چرخش ساق پا

چرخش ساق پا به داخل تیبیا نام دارد و زمانی ایجاد می شود که ساق پای کودک به داخل یا خارج منحرف گردد و علت آن چرخش استخوان درشت نی است. این اختلال معمولا در اواخر دوره کودکی به طور خود به خود از بین می رود.

چرخش ران

در این حالت، استخوان ران دچار چرخش به داخل می شود، به طبع قسمت های دیگری چون زانو و مچ پا نیز دچار چرخش می شوند. اگر میزان انحراف چرخشی اندام های تحتانی در این حالت شدید باشد، درمان باید توسط ارتوپد و ابزار پزشکی صورت گیرد.

زانو ضربدری

زانو ضربدری نیز مانند پای پرانتزی، یکی از شایع ترین انواع انحراف چرخشی در اندام های تحتانی به شمار می رود. در این حالت معمولا زانو ها به هم چسبیده و قوزک پا از هم فاصله می گیرد. این عارضه نیز معمولا تا سنین سه تا 4 سالگی به طور خود به خودی از بین می رود. اما اگر این وضع ادامه داشته باشد باید به متخصص ارتوپد مراجعه کرد.

بیشتر بخوانید: بیماری نکروز آواسکولار

تشخیص انحراف چرخشی اندام های تحتانی

اولین راه تشخیص این عارضه، معاینه کودک توسط یک فیزیوتراپیست است که ساختار اسکلتی و استخوان بندی کودک را مشاهده و معاینه می کند تا در صورت هر گونه ناهنجاری و یا انحراف آن را تشخیص دهد. تراپیست ممکن است برای تشخیص بهتر نیاز به عکس ام آر آی و اشعه ایکس داشته باشد. همچنین انجام حرکات تشخیصی روی اندام های تحتانی و یا تست های ورزشی نیز به تشخیص بهتر کمک می کند.
گاهی ممکن است یک انحراف ساده تشخیص داده شود که با رشد استخوان ها و بزرگ شدن اندام ها برطرف می گردد. همچنین بررسی پرونده پزشکی کودک و والدین مانند سن حاملگی، زمان زایمان، وزن هنگام تولد و تعداد روزهای بستری در بیمارستان نیز باید مورد بررسی قرار گیرد. زیرا این عوامل ممکن است بر پروفایل چرخشی اندام های تحتانی تاثیر بگذارد، اما همانطور که اشاره شد مهم ترین راه تشخیص معاینه فیزیکی اسکلت و استخوان کودک توسط تراپیست است. اندام هایی که تحت معاینه قرار می گیرند عبارت اند از:
• چرخش مفصل ران داخلی و خارجی
• محور ران پا
• محور Trans Malleolar
• زاویه نیم پاشنه
• زاویه پا هنگام راه رفتن.

درمان انحراف چرخشی اندام های تحتانی

بسته به اینکه کدام یک از قسمت ها و اندام های تحتانی دچار انحراف باشند، نوع درمان نیز می تواند کاملا متفاوت باشد. در بسیاری از موارد مانند پیچش بیش از حد استخوان درشت نی در بیشتر کودکان 3 یا 4 سال خود به خود برطرف می شود. اما اگر انحراف و تغییر زاویه استخوان ها زیاد باشد نیاز است که به وسیله ابزار و تمرینات مخصوص، مشکل برطرف گردد.
استفاده از کفش های مخصوص می تواند در کنترل بیماری و ایجاد تعادل در هنگام راه رفتن به کودکان کمک کند. همچنین استفاده از آتل های مناسب برای قرار دادن استخوان ها در وضعیت و زوایای مناسب، یکی دیگر از روش های درمان انحراف چرخشی اندام های تحتانی به شمار می رود. در موارد بسیار شدید ناهنجاری های اسکلتی، ممکن است با استفاده از روش های جراحی مشکل برطرف گردد.

دکتر مهدی مقتدایی

متخصص ارتوپد، فلوشیپ جراحی زانو
دکترای حرفه ای: پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی تهران 1378
دکترای تخصصی: رتبه اول بورد ارتوپدى كشور دانشگاه علوم پزشكى تهران ١٣٨٤
فلوشیپ: جراحی زانو از دانشگاه علوم پزشکی ایران

برچسب ها:
مقالات مرتبط
علت بروز زانو درد در جوانی

علت بروز زانو درد در جوانی

زانو درد در جوانی معمولاً به وضعیتی اشاره دارد که فرد جوان به دلایل مختلف از جمله فعالیت‌های ورزشی یا زندگی روزمره، درد و...

پرسش و پاسخ تکمیلی

سوالات شما در اسرع وقت پاسخ داده شده و از طریق ایمیل اطلاع رسانی خواهد شد

0 دیدگاه
یک دیدگاه بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تماس سریع با پزشک