آرتروز یکی از شایع ترین آسیب هایی است که می تواند برای هر یک از مفاصل بدن، به وجود بیاید. در این میان مفصل زانو به دلیل کارکرد بسیار بالایی که در فعالیت های روزمره دارد از همه مفاصل بیشتر در معرض آرتروز زانو قرار دارد.
زانو یکی از اصلی ترین ارکان پا و بدن است و به دلیل کاربرد زیادی که در حرکات روزمره افراد دارد، بیشتر از سایر اعضا در معرض فرسودگی و تخریب قرار دارد. زانو باید تمام وزن بدن را تحمل کند و این فشار در حین دویدن و ورزش کردن بیشتر می شود؛ بنابراین بیماری های زانو در بین افراد بسیار شایع است. آرتروز یک بیماری شایع است که در اثر ساییدگی مفصل زانو ایجاد می شود. آرتروز می تواند در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد کند و دامنه حرکت فرد را کاهش دهد. یکی از انواع این آسیب دیدگی ها آرتروز زانو می باشد که ما در این مقاله قصد داریم در رابطه با علائم، عوامل زمینه ساز در به وجود آمدن و علائم آن با شما عزیزان صحبت کنیم.
دسترسی آسان به بخش های مهم مقاله
آرتروز زانو چیسـت؟
آرتروز زانو یا Knee Osteoarthritis یکی از شایع ترین بیماری های زانو است که اغلب در افراد 40 سال به بالا مشاهده می شود اما ممکن است در همه سنین به وجود بیاید. این بیماری در اثر تخریب غضروف زانو و تحلیل رفتن و ساییدگی مفصل بوجود می آید و میتواند با علائمی همچون درد و وزم زانو همراه باشد.
به طور کلی آرتروز زانو یک بیماری تخریبی در مفصل زانو شناخته می شود که اغلب این تخریب گسترش پیدا می کند. بیماری آرتروز زانو در زنان شایع تر از مردان است که در طی این بیماری غضروف های مفصل زانو به تدریج شروع به تخریب می کنند.
آرتروز می تواند در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد کند. زانو یکی از پرکاربرد ترین مفصل های بدن است و در انجام فعالیت های فرد نقش مهمی دارد. بنابراین آرتروز زانو ممکن است برای افراد مشکلات بسیاری را در پی داشته باشد.
اگر بخواهیم دقیق تر بگوییم، با توجه به آناتومی زانو در این بیماری استخوان تحتانی زانو یا همان استخوان فمور و همچنین قسمت بالایی استخوان درشت نی دچار تخریب می شوند. این تخریب باعث آسیب به کشکک زانو که نقطه اتصال استخوان های زانو می باشد می شود که منجر به بروز آرتروز زانو و فرسایش مفصلی به وجود می آید.
آرتروز در واقع ساییدگی و فرسایش مفصل زانو است. این مشکل زمانی رخ میدهد که بافت غضروف تحلیل رفته و حرکت مفصل گوی و کاسه زانو به درستی انجام نمیگیرد. در این بیماری فرد با استراحت درد هایش کاهش پیدا می کند و با فعالیت، مجددا این درد ها تشدید می شوند و همچنین ممکن است گسترش این درد ها در آتروز زانو منجر به دائمی شدن آنها شود.
آناتومی زانو
مفصل زانو در واقع بین دو استخوان ران و درشت نی قرار گرفته است. مفصل زانو به شکل گوی و کاسه است و داخل زانو از غضروف مفصلی پوشانده شده. غضروف یک بافت لغزنده است که انتهای استخوان ها را می پوشاند و موجب می شود تا حرکت و لغزیدن استخوان ها روی یکدیگر به راحتی انجام گیرد.
به مرور زمان و با تحلیل رفتن غضروف تحت تاثیر عوامل مختلف، عملکرد زانو تحت تاثیر قرار می گیرد. بافت غضروف فاقد عصب و عروق خونی است؛ بنابراین اگر آسیب ببیند نمی تواند خود را ترمیم کند و آسیب آن با درد همراه نخواهد بود. بنابراین روند آسیب غضروف بدون علائم قابل توجه اتفاق می افتد.
.
استخوان ران
.
کشکک زانو
.
غشا زلاله ای
.
غضروف
.
درشت نی
بیشتر بخوانید: چگونه بهترین جراح زانو را انتخاب کنیم؟
علت بروز آرتروز زانو
- افزایش سن یکی از عوامل موثر در بروز آرتروز است. این بیماری ممکن است با افزایش سن و در اثر فرسودگی مفاصل ایجاد شود.
- یائسگی در زنان می تواند تخریب و فرسایش غصروف را افزایش دهد. به همین دلیل آترزو زانو در بانوان شایع تر است.
- ژنتیک یکی از عواملی است که در بروز این بیماری تاثیر دارد. اگر یکی از افراد خانواده شما به آرتروز مبتلا است، احتمال بروز این بیماری برای شما نیز وجود دارد.
- رژیم غذایی نادرست و عدم مصرف برخی خوراکی ها مانند لبنیات، و مصرف بیش از حد برخی خوراکی ها مانند نوشابه، روند تخریب مفصل را سرعت می دهد.
- وجود برخی بیماری های زانو، یا آسیب هایی که قبلا به این ناحیه وارد شده، زمینه ساز ایجاد آرتروز است. از جمله این آسیب ها می توان به شکستگی زانو، کشیدگی عضلات زانو، آسیب رباط زانو و سایر بیماری هایی که این ناحیه را درگیر میکنند اشاره کرد.
- برخی ورزش ها که فشار زیادی را به ناحیه زانو وارد می کنند ممکن است در ابتلا به آرتروز نقش داشته باشند.
- افرادی که دچار اضافه وزن هستند بیشتر از سایر افراد در معرض این بیماری قرار دارند. اضافه وزن موجب میشود تا فشار مضاعف بر مفصل زانو وارد شود.
- افرادی که پای آنها به شکل پرانتزی یا ضربدری است، مستعد آرتروز زانو هستند.
- عدم تحرک و فعالیت نکردن به اندازه کافی می تواند احتمال بروز این بیماری را افرایش دهد.
- وجود عفونت در زانو می تواند زمینه ساز آرتروز باشد.
- وجود کیست مینیسک یا مینیسک دیسکی شکل
- شل بودن رباط ها و عدم ثبات زانو
عوامل زمینه ساز در به وجود آمدن آرتروز زانو
عوامل و علل بسیاری در به وجود آمدن آرتروز زانو موثر هستند. برخی از عوامل وجود دارند که باعث ایجاد این بیماری شده و زمینه ساز به وجود آمدن این بیماری هستند که اغلب می توان برخی از آنها را کنترل نمود تا بتوان از بروز و گسترش آن جلوگیری کرد. بیماری های زانو و آسیب های زانو که قبلا اتفاق افتاده از جمله عوامل زمینه ساز آرتروز زانو هستند.
برخی از عوامل زمینه ساز در به وجود آمدن آرتروز زانو عبارتند از:
- ضربه
- پارگی مینیسک (پارگی غضروفی)
- پارگی رباط
- بیماری مفصلی
- بیماری عفونی
- زانوی پرانتزی
- اضافه وزن
- افزایش سن
- فشار بیش از حد به زانو
- کشیدگی عضلات
- شکستگی
- بیماری نقرس
- آسیب های مکرر
- جنسیت
علائم آرتروز زانو
به طور کلی آرتروز زانو مانند اغلب بیماری ها دارای علائم و نشانه هایی است که با تشخیص و مشاهده برخی از این علائم می توان از پیشرفت این بیماری پیشگیری کرد. در ادامه به بررسی برخی علائم آتروز زانو می پردازیم:
درد
به طور کلی درد یکی از علائم شایع در بیماری آرتروز زانو است و اغلب افرادی که دچار این بیماری هستند در هنگام راه رفتن و انجام برخی فعالیت ها مانند نشستن، برخاستن و یا در زمان حرکت زانو درد های شدیدی را متحمل می شوند. این دردها با استراحت کاهش پیدا می کند اما مجددا به وجود می آید.
خشکی مفصل زانو
خشکی زانو و مفصل زانو یکی دیگر از علائم آتروز زانو است و اغلب پس از مدتی حرکت ندادن زانو، افراد دچار خشکی زانو می شوند.
محدودیت حرکتی و دشواری در حرکت
افرادی که دارای آتروز زانو هستند اغلب دچار محدودیت در دامنه حرکتی خود می شوند و حرکت و راه رفتن برای آنها بسیار دشوار می شود؛ زیرا که هنگام راه رفتن دچار درد در ناحیه مفصل زانو خود شده و همچنین به طور آزادانه در حرکت زانوی خود دچار مشکل می شوند.
ورم زانو
ورم زانو یکی از علائم این بیماری است و اغلب کسانی که دارای آتروز زانو هستند بر اثر جمع شدن مایع مفصلی در زانو، دچار ورم در زانو خود می شوند.
صدا دادن مفصل های زانو
یکی دیگر از علائم شایع آتروز زانو، صدای تق تق در مفصل های زانو است. اغلب افراد هنگام انجام برخی فعالیت ها مانند نشستن، برخاستن و حتی راه رفتن صدای تق تق را از مفصل های زانو خود می شوند که این صدا ناشی از سایش مفصل و استخون های زانو است.
بزرگ شدن مفصل زانو
به طور کلی بزرگ شدن مفصل زانو بر اثر تجمع زائده های استخوانی در مفصل زانو ایجاد می شود و یکی از علائم آتروز زانو است.
احساس ضعف و خالی بودن زانو
اغلب افرادی که دارای آتروز زانو هستند، احساس خالی بودن در زانوی خود را دارند و این مسئله می تواند ناشی از ضعف عضلانی و همچنین عدم ثبات مفصل زانو باشد.
خم شدگی زانو
خم شدگی زانو یکی علائم شایع آتروز زانو به شمار می رود و اغلب در اثر این بیماری، زانو شکلی خم شده به خود می گیرد و خم می شود که این مشکل ناشی از تخریب مفصل ها و استخوان های زانو است.
التهاب و سفتی زانو
التهاب زانو و مفصل های زانو در افراد دارای آتروز زانو یکی از علائم شایع است و فرد را دچار مشکلاتی در انجام برخی فعالیت ها می کند.
ضعف و تحلیل عضلات زانو
ضعف عضلات زانو یکی دیگر از علائم آتروز زانو است که در طی آن به طور کلی عضلات زانو و عضلات اطراف آن دچار ضعف و تحلیل می شوند و مشکلاتی برای فرد به وجود می آورند.
عوارض ناشی از آرتروز زانو
هر نوع بیماری که در بدن رخ می دهد اگر به موقع درمان نشود ممکن است از عوارض ها و خطراتی برخوردار باشد که عبارتند از:
- افزایش درد که به صورت تدریجی رخ می دهد.
- التهاب یا تجمع مایعات در مفصل زانو
- قرمز پوست زانو که که همراه با گرما می باشد.
- ناپیداری زانو که می تواند منجر به شل شدن زانو یا قفل شدن زانو شود.
- صدا دادن مفصل زانو
- محدود شدن دامنه حرکتی زانو که منجر به بروز اختلالاتی در انجام فعالیت ها می شود.
- ایجاد تغییراتی در شکل زانو
نحوه تشخیص آرتروز زانو
به طور کلی در صورت برای تشخیص آتروز زانو باید به پزشک مراجعه کنید و پزشک با تشخیص علائم و معاینات فیزیکی و انجام برخی آزمایشات و عکس برداری این بیماری را تشخیص می دهد.
برخی از روش های تشخیص آتروز زانو شامل موارد زیر است:
- بررسی التهاب مفصل
- بررسی دامنه حرکتی بیمار
- برزسی علت درد در هنگان انجام فعالیت ها
- بررسی الگوی راه رفتن بیمار
- بررسی آسیب ها مانند پارگی رباط، پارگی مینیسک (پارگی غضروف ها) و پارگی تاندون آنها
- رادیولوژی
- ام آر ای و سی تی اسکن
نحوه درمان آرتروز زانو
بیماری آرتروز زانو درمان قطعی ندارد، اما راهکار های زیادی وجود دارد که به فرد کمک می کند تا درد و سایر علائم ناشی از آرتروز را کاهش دهد. بطور کل روش های درمانی آرتروز زانو به دو روش جراحی و غیر جراحی تقسیم می شود. جراحی زانو معمولا در موارد شدید تر و زمانی که سایر روش ها کارآمد نیستند استفاده می شود. روش های غیرجراحی برای درمان زانو نیز خود شامل چند مورد است:
درمان بدون نیاز به جراحی
در ابتدا پزشک به شما پیشنهاد درمان با راهکار های بدون جراحی را می دهد. در صورتی که راه های درمان بدون نیاز به جراحی منجر به بهبود زانوی شما نشود، درمان هایی با جراحی برای شما تجویز می شود برخی از درمان های غیرتهاجمی عبارتند از:
درمان با حرکت فیزیکی و ورزش
ورزش های مخصوصی وجود دارد که می توانید با انجام آنها به بهبود آرتروز زانوی خود کمک شایانی کنید. همچنین ورزش منجر به تقویت و انعطاف پذیر شدن مفصل زانوی شما می شود. ورزش می تواند بر تقویت عضلات مفصل زانو تاثیر بگذارد. ورزش با تقویت عضلات و افزایش استحکام مفاصل، می تواند به درمان آرترزو زانو کمک شایانی کند. ورزش های تقویت عضله چهارسر ران می توانند با افزایش ضخامت غضروف مفصلی، این بیماری را تا حد زیادی بهبود دهند. در ادامه به برخی ورزش های موثر در درمان آرتروز زانو اشاره خواهیم کرد:
- پیاده روی به مدت 150 دقیقه در طول روز میتواند در بهبود این بیماری تاثیر زیادی داشته باشد. مهم ترین نکته برای پیاده روی، استفاده از کفش طبی و مناسب است؛ زیرا استفاده از کفش نامناسب میتواند آرتروز را تشدید کند.
- ورزش و فعالیت های درون آب و آب درمانی، فشار روی مفاصل را کاهش داده و انعطاف پذیری آنها را بالا ببرد.
- ورزش تقویتی عضله چهار سر ران: آترروز می تواند عضله چهار سر ران را تضعیف کند؛ بنابراین تقویت این عضله به درمان این بیماری کمک می کند. برای انجام این ورزش، به پشت بخوابید و یک بالشت کوچک زیر پای خود قرار دهید. عضلات چهارسر زانوی خود را منقبض کنید و به بالشت فشار بیاورید. ساق پای خود را بالا بیاورید و برای 5 ثانیه آن را بالا نگه دارید. این ورزش را برای هر پا، 5 بار تکرار کنید.
حرکت اسکات نیمه ایستاده، پلانک و بالا رفتن از پله (استپ) از دیگر ورزش هایی هستند که به تقویت عضله چهار سر ران کمک میکنند.
استفاده از وسایل کمکی
استفاده از کفی های طبی، زانوبند مخصوص، عصا و واکر میتواند در کاهش فشار بر زانو تاثیرگذار باشد. برای استفاده از وسایل کمکی برای بهبود آرترزو زانو، بهتر است حتما با پزشک مشورت کنید. در نظر داشته باشید که وسایل کمکی نمیتوانند آرتروز را درمان کنند و صرفا برای رفع فشار از روی زانو و کمک به کاهش علائم و درد کاربرد دارند.
بیشتر بخوانید: آرتروز مفصل لگن، علت، علائم و درمان
درمان با دارو
برخی از داروهای موجود به بهبود درد و بهبود آرتروز مفصل زانو بسیار کمک می کند اما مصرف دارو حتما می بایست طبق دستور پزشک باشد. در برخی مواقع، استفاده از روش های دیگر به تنهایی موثر نیست و فرد باید از دارو های ضد درد و ضد التهاب استفاده کند. از رایج ترین دارو هایی که برای درمان آرتروز کاربرد دارند میتوان به آسپرین و ایبوپروفن اشاره کرد. این دارو ها می توانند درد و التهاب زانو را کاهش دهند. در برخی موارد پماد ها و کرم های ضد درد نیز میتوانند به بهبود این بیماری کمک کنند.
فیزیوتراپی
یکی از شایع ترین درمان ها برای آرتروز زانو، فیزیوتراپی است که به بیمار کمک می کند تا علائم بیماری از جمله درد، ورم و سفت شدن زانو در فرد کم شود. در طی فیزیوتراپی، پزشک با بکارگیری روش های مختلف، ارتروز زانو را تحت درمان قرار می دهد. فیزیوتراپی می تواند حرکات فرد را اصلاح کند و علائم ناشی از آرترزو را کاهش دهد. در روش فیزیوتراپی برای درمان آرترزو، از تکنیک هایی مانند اولتراسوند، لیزردرمانی، مگنت تراپی و ورزش و حرکات اصلاحی استفاده می شود.
کاهش وزن
اضافه وزن یکی از مهم ترین عوامل در بروز آرتروز است. در افرادی که وزن زیادی دارند، فشار بر زانو بیشتر است و کاهش وزن میتواند در بهبودی این بیماری تاثیر شایانی داشته باشد. کاهش وزن در واقع راهکار درمان آرترزو نیست، اما بهبود آن را بسیار راحت تر می کند و موجب میشود تا درد و ناراحتی ناشی از آن کاهش یابد.
لیزر درمانی
یکی از روش های غیرتهاجمی و ایمن برای درمان آرتروز زانو، لیزر درمانی است. در طی این روش، با بکارگیری یک اشعه پرانرژی، گردش خون و خونرسانی به بافت ها افزایش پیدا می کند و زانو میتواند راحت تر و خود را ترمیم کند.
تزریق به مفصل
تزریق به داخل مفصل یکی از روش هایی است به بسیاری از افراد برای درمان آرتروز از آن استفاده میکنند. طی این روش، برخی داروها و مواد مخصوص به داخل مفصل تزریق شده و آرتروز و تسکین درد ناشی از آن را بهبود می دهد.
از جمله مهمترین داروهایی که به داخل مفصل تزریق میشوند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کورتون: در مواقعی که مصرف دارو ها کارساز نیست و درد و التهاب از حد معمول بیشتر است، از روش تزریق کورتون استفاده می شود. کورتون عملکردی مشابه با هورمون کورتیزول در بدن دارد و میتواند التهاب ناشی از آرتروز را کاهش دهد.
- هیالورورنیک اسید: هیالورونیک یک ترکیب طبیعی است که در حالت عادی در بدن یافت میشود. این ماده می تواند آب را در درون غضروف حفط کند. میزان هیالورنیک اسید در مفاصلی که دچار ارتروز شده اند بسیار کم است و پزشک با تزریق این ماده به درون مفصل، درد و التهاب ناشی از بیماری را کاهش می دهد.
- پی آر پی: پی آر پی یا پلاسمای غنی شده از پلاکت یکی از روش های نوین برای کاهش درد و التهاب ناشی از آسیب مفصل زانو است. طی این روش، خون خود بیمار را در سانتریفیوژ قرار می دهند تا پلاکت خون از آن جدا شود. پلاسمای غنی از پلاکت در مفصل آسیب دیده تزریق میشود و به بازسازی مفصل کمک می کند.
- ازون تراپی: ازون تراپی در مواردی که عارضه بیش از حد حاد نباشد و فرد به جراحی نیاز نداشته باشد توصیه می شود. ازون تراپی یکی از روش های تزریق به مفصل است که طی آن گاز ازون به مفصل تزریق شده و التهاب و درد را کاهش می دهد ازون تراپی یک روش ایمن است و میتواند نتایج خوبی را برای فرد به همراه داشته باشد.
درمان با جراحی
در برخی از موارد که آرتروز زانو منجر به بروز درد های غیر قابل تحمل شود به گونه ای که حرکت برای او کمی دشوار می شود با توجه به این موضوع پزشک جراحی آرتروز زانو را برای کاهش درد تجویز می کند. در برخی موارد، آرترزو زانو بسیار حاد است و نمی توان آن را با ورزش، دارو و سایر روش های درمانی تسکین داد. در این موارد پزشک ممکن است جراحی را به فرد پیشنهاد دهد. برای جراحی آرتروز زانو، چند روش وجود دارد که باتوجه به شرایط بیمار انجام می گیرد.
عمل های جراحی بسیار مختلفی برای درمان آرتروز زانو وجود دارد که عبارتند از :
آرتروسکوپی
در این روش جراحی، جراح با استفاده از برش های بسیار کوچک و ابزار ظریف، اقدام به درمان و یا تشخیص مشکل در مفصل زانو می کند. در طی این جراحی پزشک با ابزار خاصی روی زانو برش های ظریف ایجاد می کند و مشکلات مفصلی را تشخیص داده و در صورت امکان درمان می کند. این روش معمولا کاربرد وسیعی ندارد و بیشتر در مواقعی که آرتروز با آسیب مینیسک همراه باشد استفاده می شود.
آرتروپلاستی
از جراحی تعویض مفصل زانو، برای برداشتن و تعویض قسمتی از مفصل زانو و یا کل مفصل زانو استفاده می شود. در این جراحی قسمتی از زانو با پروتز زانو که از جنس فلزی یا سرامیک است تعویض می شود.
استئتومی
در طی این جراحی استخوان ساق پا یا استخوان ران بریده شده و به منظور کاهش فشار روی زانو، تغییراتی در آن ایجاد می شود. این جراحی معمولا برای مواردی کاربرد دارد که آرترزو یک طرف مفصل زانو را درگیر کرده باشد. در طی این جراحی، وزن بدن از سمت اسیب دیده مفصل برداشته میشود و علائم آرتروز کاهش پیدا میکند.
پیوند غضروف
این عمل جراحی عموما برای جوانان استفاده می شود و در آن قسمت آسیب دیده غضروف، از بافت سالم و طبیعی غضروف های دیگر پر می شود. در طی این جراحی، بافت سالم غضروف از بخش های دیگر زانو استخراج شده و به قسمت آسیب دیده زانو پیوند زده می شود. این روش برای افرادی که تنها بخش اندکی از بافت غضروف آنها آسیب دیده است کاربرد دارد.
دوره نقاهت پس از جراحی زانو
دوران نقاهت جراحی زانو به نوع جراحی و شرایط بدنی فرد بستگی دارد. ممکن است پس از جراحی تا مدتی به استفاده از بریس یا زانو بند نیاز باشد. برای تسکین درد پس از جراحی بهتر است با تجویز پزشک، از داروهای مسکن استفاده کنید.
پس از جراحی ممکن است دامنه حرکات شما محدود شود و نتوانید تا مدتی از زانو های خود استفاده کنید ممکن است نیاز باشد برای مدتی از عصا و واکر استفاده کنید و با کمک جلسات فیزیوتراپی، کارایی زانوهای خود را بازیابی کنید.
عوارض جراحی آرترزو زانو
جراحی آرترزو زانو همانند سایر جراحی ها، می تواند با عوارضی همراه باشد. در بسیاری موارد این جراحی عارضه خاصی ندارد و پس از گذراندن دوران نقاهت، فرد میتواند به فعالیت های روزمره خود بازگردد. برخی عوارض احتمالی جراحی آرترزو زانو شامل موارد زیر است:
- احتمال بروز عفونت
- احتمال خونریزی پس از جراحی
- لخته شدن خون
- شل شدن زانو
- محدودیت در حرکت زانو
- احتمال آسیب به اعصاب مجاور
در صورت رعایت نکات لازم قبل از جراحی و انجام مراقبت های پس از آن، عوارض این جراحی به حداقل میرسد. همچنین با انتخاب پزشک ماهر و با تجربه میتوانید از بسیاری از عوارض احتمالی جراحی جلوگیری کنید.
کلام آخر
آرتروز زانو یکی از شایع ترین بیماری های زانو است و با درد و سفتی و ورم در زانو همراه است. در صورتی که هر یک از نشانه های آرتروز زانو را داشتید به پزشک متخصص ارتوپدی و جراح زانو مراجعه کنید تا قبل از پیشرفت زیاد بیماری، بدون نیاز به جراحی آرتروز برطرف شود.
بسیار مفید و کاربردی،ممنونم🙏🏻
من یه مدتیه از ناحیه زانو درد دارم، آسیب دیده. ممکنه نیاز به عمل داشته باشم؟؟
سلام وقت بخیر ممنون از مطلب مفیدتون
من بیشتر از یک سال هست درد شدید زانو دارم، ممکنه به جراحی نیاز داشته باشم؟
سلام
خیلی ممنون از مطلب مفیدتون
خیلی کامل و مفید بود، ممنون